El futur de la interculturalitat en Educació Primària segons LOMLOE: anàlisi des de l'ensenyament d'ELE

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Yeray González Plasencia

Resum

En aquest treball s'elabora un estudi del tractament de la competència intercultural al nou currículum d'Educació Primària, el qual començarà a implementar-se el curs 2022-2023. Per això, s'aborden els tres constructes que articulen el currículum: el marc pedagògic, el perfil de sortida i les àrees o àmbits. Pel que fa al perfil de sortida, sestudien en profunditat els descriptors operatius; pel que fa a les àrees o àmbits, s'atenen les competències específiques i els criteris d'avaluació. Les cinc categories que constitueixen l'anàlisi emergeixen de les característiques atribuïdes a la competència intercultural a l'ensenyament de llengües estrangeres, és a dir, els components cognitiu, afectiu, procedimental, crític i identitari. L'article conclou identificant fortaleses i debilitats del tractament de la interculturalitat a la proposta educativa, i se suggereixen accions per a la segona concreció del currículum. Entre aquestes, destaquen les necessitats de treballar explícitament la competència simbòlica i la capacitat per negociar significats culturals; d'especificar com l'alumnat haurà d'afrontar l'otratat; d'atendre la configuració de la identitat dels estudiants; i, finalment, d'enfortir la formació del professorat a l'àmbit de la interculturalitat.

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Com citar
González Plasencia, Y. (2022). El futur de la interculturalitat en Educació Primària segons LOMLOE: anàlisi des de l’ensenyament d’ELE. Cultura, Lenguaje Y Representación, 28, 103–120. https://doi.org/10.6035/clr.6497
Secció
ARTÍCULOS / ARTICLES

Referències

Arasaratnam, Lily A. 2012. «Intercultural spaces and communication within: an explanation». Australian Journal of Communication, 39 (3): 135-141.

Arasaratnam-Smith, Lily A. 2017. «Intercultural competence: An overview». En Intercultural Competence in Higher Education, eds. Darla K. Deardorff y Lily A. Arasaratnam-Smith. New York: Routledge.

Arasaratnam, Lily A. y Smita C. Banerjee. 2011. «Sensation seeking and intercultural communication competence: A model test». International Journal of Intercultural Relations, 35: 226-233.

Bennett, Michael J. 1986. «A Developmental Approach to Training for Intercultural Sensitivity». International Journal of Intercultural Relations, 10: 1-33.

Borghetti, Claudia. 2013. «Integrating intercultural and communicative objectives in the foreign language class: a proposal for the integration of two models». The Language Learning Journal, 41 (3): 254-267.

Borghetti, Claudia. 2019. «Interculturality as collaborative identity management in language education». Intercultural Communication Education, 2 (1): 20-38. https://dx.doi.org/10.29140/ice.v2n1.101

Byram, Michael. 1997. Teaching and Assessing Intercultural Communicative Competence. Clevedon: Multilingual Matters.

Byram, Michael. 2008. From foreign language education to education for intercultural citizenship. Clevedon: Multilingual Matters.

Byram, Michael. 2009. «Intercultural Competence in Foreign Languages: The Intercultural Speaker and the Pedagogy of Foreign Language Education». En The SAGE Handbook of Intercultural Competence, ed. Darla K. Deardorff. Thousands Oaks: SAGE.

Byram, Michael. 2012. «Conceptualizing intercultural (communicative) competence and intercultural citizenship». En The Routledge Handbook of Language and Intercultural Communication, ed. Jane Jackson. New York: Routledge.

Candelier, Michel (coord.). 2013. MAREP. Un Marco de Referencia para los Enfoques Plurales de las Lenguas y de las Culturas. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Chen, Guo-Ming y William J. Starosta. 1997. «A review of the concept of intercutural sensitivity». Human Communication, 1: 1-15.

Council of Europe. 2001. Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Council of Europe. 2008. White Paper on Intercultural Dialogue. Living Together As Equals in Dignity. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Council of Europe. 2016. Competences for Democratic Culture. Living together as equals in culturally diverse democratic societies. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Council of Europe. 2020. Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment – Companion Volume. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Deardorff, Darla K. 2006. «Identification and Assessment of Intercultural Competence as a Student Outcome of Internationalization». Journal of Studies in International Education, 10 (3): 241-266.

Dervin, Fred y Kaisa Hahl. 2015. «Developing a Portfolio of Intercultural Competences in Teacher Education: The Case of a Finnish International Programme». Scandinavian Journal of Education Research, 59 (1): 95-109. https://doi.org/10.1080/00313831.2014.904413

Dervin, Fred y Anthony J. Liddicoat. 2013. «Introduction: Linguistics for intercultural education». En Linguistics for intercultural education, eds. Fred Dervin y Anthony Liddicoat. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.

Dervin, Fred y Céline Tournebise. 2013. «Turbulence in intercultural communication education (ICE): does it affect higher education?». Intercultural Education, 24 (6): 532-543. https://doi.org/10.1080/14675986.2013.866935

Fantini, Alvino E. 1995. «Introduction: Language, Culture and a World View: Exploring the Nexus». International Journal of Intercultural Relations, 19 (2): 143-153.

Fantini, Alvino E. 2021. «Intercultural Communicative Competence: A Necessary Ability for All». World Learning Publications, 4.

González-Calero Labián, Rosa. 2021. «Líneas estratégicas de la LOMLOE». En La LOMLOE y su análisis. Una mirada técnica, coords. Antonio Asegurado Garrido y Jesús Marrodán Gironés. Andalucía: Asociación Nacional de Editores de Libros y material de Enseñanza (ANELE).

González Ortega, Mª Pilar y José Mª Lozano Salinas. 2021. «La organización del currículo». En La LOMLOE y su análisis. Una mirada técnica, coords. Antonio Asegurado Garrido y Jesús Marrodán Gironés. Andalucía: Asociación Nacional de Editores de Libros y material de Enseñanza (ANELE).

Guilherme, Manuela. 2002. Critical citizens for an intercultural world. Foreign language education as cultural politics. Clevedon: Multilingual Matters.

Hernández Bravo, José Antonio. 2011. La competencia intercultural en alumnado de Educación Primaria: diseño y evaluación de un plan de intervención para su desarrollo. Tesis doctoral: Universidad de Alicante.

Huber, Josef y Christopher Reynolds (eds.). 2014. Developing intercultural competence through education. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

Instituto Cervantes. 2006. Plan Curricular del Instituto Cervantes. Niveles de referencia para el español. Madrid: Biblioteca Nueva.

Instituto Cervantes. 2012. Las competencias clave del profesorado de lenguas segundas y extranjeras. https://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/competencias/default.htm

IEREST. 2015. Intercultural education resources for Erasmus students and their teachers. Koper: Annales University Press.

Iglesias Casal, Isabel. 2003. «Construyendo la competencia intercultural: sobre creencias, conocimientos y destrezas». Carabela, 54: 5-28.

Jiménez-Ramírez, Jorge. 2018. La enseñanza de cultura. Madrid: Arco Libros.

Jovanović, Ana S. 2020. «La competencia intercultural en educación primaria: análisis de los estándares de competencia». Nasledje, 45: 113-129.

Kramsch, Claire. 2006. «From Communicative Competence to Symbolic Competence». The Modern Language Journal, 90: 249-252. https://doi.org/10.1111/j.1540-4781.2006.00395_3.x

Kramsch, Claire. 2011. «The symbolic dimensions of the intercultural». Language Teaching, 44 (2): 354-367.

Liddicoat, Anthony J. y Angela Scarino. 2013. Intercultural Language Teaching and Learning. Oxford: Wiley Blackwell.

López Rupérez, Francisco. 2022. «El enfoque del currículo por competencias. Un análisis de la LOMLOE». Revista Española de Pedagogía, 80: 55-68. https://doi.org/10.22550/REP80-1-2022-05

Luengo Horcajo, Florencio, José Hernández-Ortega, Manuel Clavijo Ruiz y José Antonio Gómez Alfonso. 2021. «Fortalezas y debilidades de la propuesta curricular LOMLOE. Proyecto Atlántida». Avances En Supervisión Educativa, 35. https://doi.org/10.23824/ase.v0i35.723

Ministerio de Educación y Formación Profesional (MEFP). 2020. La reforma del currículo en el marco de la LOMLOE. Documento base. Claves para el diálogo. https://educagob.educacionyfp.gob.es/curriculo/debate-curriculo/documentacion-debate.html

Ministerio de Educación y Formación Profesional (MEFP). 2021. Proyecto de real decreto por el que se establece la ordenación y las enseñanzas mínimas de la Educación Primaria. https://educagob.educacionyfp.gob.es/curriculo/debate-curriculo/documentacion-debate.html

OCDE. 2018. Marco de Competencia Global. Prepara a nuestros jóvenes para un mundo inclusivo y sostenible. PISA 2018. https://www.educacionyfp.gob.es/inee/dam/jcr:df1f4128-5a8f-46f2-b0c4-498f3eb16698/PISA%202018%20Marco%20Competencia%20Global%20(Digital).pdf

OCDE. 2019. Estrategias de Competencias de la OCDE 2019. Competencias para construir un futuro mejor. Paris/Madrid: OECD Publishing/Fundación Santillana. https://doi.org/10.1787/e3527cfb-es

OCDE. 2020. PISA in Focus. ¿Tienen todos los estudiantes las mismas oportunidades para aprender competencias globales e interculturales en el centro educativo? Paris/Madrid: OECD Publishing/MEFP/INEE.

Peñalva Vélez, Alicia y Juan José Leiva Olivencia. 2019. «La interculturalidad en el contexto universitario: necesidades en la formación inicial de futuros profesionales de la educación». Educar, 55(1): 141-158. https://doi.org/10.5565/rev/educar.989

Peñalva Vélez, Alicia y José Javier López-Goñi. 2014. «Competencias ciudadanas en alumnado de magisterio: la competencia intercultural personal». Revista Electrónica Interuniversitaria de Formación del Profesorado, 17(2): 139-153. http://dx.doi.org/10.6018/reifop.17.2.196871

Risager, Karen. 2011. «The cultural dimensions of language teaching and learning». Language Teaching, 44 (4):485-499. https://doi.org/10.1017/S0261444811000280

Rubio Gómez, María, Raquel Martínez Chicón y Antonia Olmos Alcaraz. 2019. «Formación universitaria, migraciones e interculturalidad en España: una revisión de la oferta educativa de los estudios de Grado de Educación Infantil, Educación Primaria, Pedagogía y Educación Social». Revista de Socioología de la Educación (RASE), 12(2): 337-350. http://dx.doi.org/10.7203/RASE.12.2.14655

Spitzberg, Brian H. y G. Chagnon. 2099. «Conceptualizing Intercultural Communication Competence». En The SAGE Handbook of Intercultural Competence, ed. Darla K. Deardorff. Thousands Oaks: SAGE.

Trujillo Sáez, Fernando. 2005. «En torno a la interculturalidad: reflexiones sobre cultura y comunicación para la didáctica de la lengua». Porta Linguarum, 4: 23-39.

Unión Europea. 2018. Recomendación (UE) 2018/C 189/01 del Consejo, de 22 de mayo de 2018, relativa a las competencias clave para el aprendizaje permanente. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=ES

UNESCO. 2017. Competencias interculturales. Marco conceptual y operativo. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000251592

Vilà Baños, Ruth. 2005. La competencia comunicativa intercultural. Un estudio en el Primer Ciclo de la ESO. Tesis Doctoral: Universitat de Barcelona.