Alfabetització publicitària dels menors a Espanya: consideracions ètiques sobre la comunicació persuasiva

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Paula Neira Placer
Beatriz Feijoó Fernández
Erika Fernández-Gómez
Adela López-Martínez

Resum

En l'era digital, la publicitat digital influeix considerablement en les decisions dels joves i planteja importants qüestions morals, sobretot per la seva manca de senyalització. Aquest estudi reflexiona sobre la capacitat dels menors espanyols entre 10 i 14 anys per plantejar qüestions ètiques al voltant de la publicitat digital a la qual s'exposen, a través de 35 entrevistes semiestructurades. Basat en els tres components de l'alfabetització moral de Tuana (2007) (sensibilitat ètica, raonament ètic i imaginació moral), l'estudi mostra que els menors tenen empatia cap als actors digitals, però també preocupacions sobre la publicitat omnipresent i els seus continguts. Els seus raonaments morals solen centrar-se en beneficis personals, amb un enfocament utilitarista i hedonista, encara que també s'observen exemples d'altruisme. La imaginació moral és limitada, amb raonaments simples i sense considerar moltes conseqüències. Els menors reconeixen la intencionalitat comercial de la publicitat, però tenen opinions mixtes sobre la seva efectivitat i exigeixen més transparència i coherència. A més, mostren inquietuds sobre la manipulació, privacitat i ciberseguretat.

Descàrregues

Les dades de descàrrega encara no estan disponibles.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Com citar
Neira Placer, P., Feijoó Fernández, B., Fernández-Gómez, E., & López-Martínez , A. (2025). Alfabetització publicitària dels menors a Espanya: consideracions ètiques sobre la comunicació persuasiva. AdComunica, (29). https://doi.org/10.6035/adcomunica.8367
Número
Secció
Informe
Biografies de l'autor/a

Paula Neira Placer, Xunta de Galicia

Paula Neira Placer es Doctora por la Universidad de A Coruña, se licenció en Publicidad y Relaciones Públicas en la Universidad de Vigo. Es profesora de asignaturas relacionadas con el área de la Comunicación y de la Responsabilidad Social Corporativa. En la actualidad, investiga sobre nuevas tecnologías vinculadas a internet. Ha trabajado como Responsable de Marketing en el campo editorial universitario.

Beatriz Feijoó Fernández, Universidad Villanueva

Beatriz Feijoo es Doctora en Comunicación y licenciada en Publicidad y Relaciones Públicas y Comunicación Audiovisual por la Universidad de de Vigo. Profesora Titular, actualmente imparte docencia en la Universidad Villanueva. Ejerció también de docente e investigadora en la Universidad de los Andes (Chile), en la Universidad de Vigo y en la Universidad Internacional de la Rioja. Autora de un centenar de diversas publicaciones y artículos científicos, editora de libros sobre comunicación y menores en prestigiosas editoriales (Springer, Tirant Humanidades) e IP de proyectos de investigación financiados sobre esta misma temática (Fondecyt N°11170336; ADKIDSMOBILE - Proyecto de I+D+i con ref. PID2020-116841RA-I00; PENSACRIGITAL-UNIR; DIGITAL_FIT-Fundación Mapfre; TEEN ON FIT-ITEI-UNIR; Fundación BBVA).

Erika Fernández-Gómez, Universidad Internacional de La Rioja

Erika Fernández-Gómez es Profesora Titular en la Universidad Internacional de La Rioja (UNIR). Docente e investigadora de la Facultad de Empresa y Comunicación desde 2010, donde además coordina el Grado en Publicidad. Licenciada en Publicidad y Relaciones Públicas y Doctora en Comunicación por la Universidad de Vigo. Ha impartido docencia en la Universidad de Vigo, el Instituto Politécnico de Coimbra (Portugal), Thomas More University (Bélgica), Universidad Tecnológica Equinoccial (Ecuador) y Kauno Kolegija (Lituania). Es investigadora principal del proyecto «La alfabetización publicitaria ante el teléfono móvil. Análisis de la capacidad del público infantil para enfrentarse a los contenidos persuasivos» (Adkids Mobile). Proyecto de I+D+i con referencia PID2020- 116841RA-I00 financiado por el Ministerio de Ciencia e Innovación del Gobierno de España.

Adela López-Martínez , Universidad Internacional de La Rioja

Adela López-Martínez es Doctora en Filosofía de la Pontificia Università della Santa Croce (Roma, Italia), ha desarrollado su carrera académica en la Universidad de los Andes (Santiago, Chile) y en la Universidad Internacional de La Rioja (Logroño, España), donde actualmente es Vicerrectora de Estudiantes y trabaja como docente e investigadora de la Facultad de Educación, en los Másteres de Educación del Carácter y Orientación Educativa Familiar. Sus líneas de investigación, relacionadas con filosofía de la educación, se mueven entre el desarrollo del pensamiento crítico y la educación del carácter y las virtudes.

##plugins.generic.funding.fundingData##

Referències

Adams, Britt; Schellens, Tammy; & Valcke, Martin (2017). Promoting Adolescents' Moral Advertising Literacy in Secondary Education. En: Comunicar, 25(52), 93-102. https://doi.org/10.3916/C52-2017-09

Arbaiza, Francisco; Robledo-Dioses, Kelly; y Lamarca, Giovanni (2024). Alfabetización Publicitaria: 30 Años en Estudios Científicos. En: Comunicar, 32(78). https://doi.org/10.58262/V32I78.14

Bajovic, Mira; & Rizzo, Kelly (2020). Meta-moral cognition: bridging the gap among adolescents’ moral thinking, moral emotions and moral actions. In: International Journal of Adolescence and Youth, 26(1), 1–11. https://doi.org/10.1080/02673843.2020.1867206

Bandura, Albert (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. In: Psychological Review, 84(2), 191–215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191

Bengoetxea, Juan Bautista (2015). Knowledge and Moral Responsibility for Online Technologies. In: Wenceslao Gonzalez (eds) New Perspectives on Technology, Values, and Ethics. Boston Studies in the Philosophy and History of Science, vol 315. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-21870-0_5

Bindra, Vandna Gill; & DeCuir-Gunby Jessica T. (2020). Race in cyberspace: college students’ moral identity and engagement with race-related issues on social media. In: Urban Review: Issues and Ideas in Public Education, 52(3), 541–561. https://doi.org/10.1007/s11256-020-00560-4

Cerdán Martínez, Victor; García Guardia, María Luisa; y Padilla Castillo, Graciela (2020). Alfabetización moral digital para la detección de deepfakes y fakes audiovisuales. CIC. En: Cuadernos de Información y Comunicación, 25. 165-181. https://doi.org/10.5209/ciyc.68762

Feijoo, Beatriz, Zozaya, Luisa, & Sádaba, Charo (2023). Do I question what influencers sell me? Integration of critical thinking in the advertising literacy of Spanish adolescents. In: Humanities and Social Sciences Communications, 10 (1), 1-12. https://doi.org/10.1057/s41599-023-01872-y

Floridi, Luciano (2013). The ethics of information. Oxford University Press.

Goray, Camy; & Schoenebeck, Sarita (2022). Youths' Perceptions of Data Collection in Online Advertising and Social Media. In: Proceedings of the ACM on Human-Computer Interaction, 6(CSCW2), 1-27. https://doi.org/10.1145/3555576

Graeff, Erhard (2014). Tweens, cyberbullying, and moral reasoning: separating the upstanders from the bystanders. In: Communication and Information Technologies Annual. (Studies in Media and Communications, Vol. 8), pp. 231–257. https://doi.org/10.1108/S2050-206020140000008016

Instituto Nacional de Estadística (INE). (2023). Encuesta sobre Equipamiento y Uso de Tecnologías de Información y Comunicación en los Hogares. Año 2023. https://www.ine.es/prensa/tich_2023.pdf

John, Deborah Roedder (1999). Consumer socialization of children: A retrospective look at twenty-five years of research. In: Journal of Consumer Research, 26(3), 183-213. https://www.doi.org/10.1086/209559

Mayan, Maria J. (2023). Essentials of Qualitative Inquiry (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/b23331

Nagel, Thomas (1979). The Fragmentation of Value. In: Thomas Nagel (ed.). Mortal questions. Cambridge University Press.

Neira, Paula (2015). Values Regarding Results of the Information and Communication Technologies: Internal Values. In: González, Wenceslao (ed.): New Perspectives on Technology, Values, and Ethics, Theoretical and Practical (pp. 47-60) Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-21870-0_3

Neira, Paula (2011). Cometido de los valores económicos en las Tecnologías de la Información y la Comunicación. Reflexiones sobre el caso Internet. En: Saldivia Maldonado, Zenobio (ed.), Ensayos de Epistemología Contemporánea (pp.141-167). Bravo y Allende Editores. https://bit.ly/43Glrf3

Neira, Paula (2002). La racionalidad tecnológica y los problemas de predicción en Herbert Simon. En: González, Wenceslao (ed.), Racionalidad, historicidad y predicción en Herbert A. Simon (pp. 147-169). Netbiblo. https://bit.ly/3J1Bx9B

Neumann, Dominic & Rodas, Nancy (2024). Morality in social media: A scoping review. New Media & Society, 26(2), 1096-1126. https://doi.org/10.1177/14614448231166056

Putri, Nurdiana; Prasetya, Yadith; Handayani, Putu Wuri; & Fitriani, Hanna (2023). TikTok Shop: How trust and privacy influence generation Z’s purchasing behaviors. In: Cogent Social Sciences, 10(1). https://doi.org/10.1080/23311886.2023.2292759

Rescher, Nicholas (1999). Razón y valores en la Era científico-tecnológica. Paidós.

Sádaba, Charo; Feijoo, Beatriz (2024). The Ethical and Moral Dimension of Advertising Literacy. In: Feijoo, Beatriz & Fernández Gómez, Erika (eds.) Advertising Literacy for Young Audiences in the Digital Age. Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-55736-1_8

Schwartz, Shalom H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In: Advances in experimental social psychology, 25, 1-65. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60281-6

Seid, Gonzalo (2016). Procedimientos para el análisis cualitativo de entrevistas. Una propuesta didáctica. En: V Encuentro Latinoamericano de Metodología de las Ciencias Sociales. http://www.memoria.fahce.unlp.edu.ar/trab_eventos/ev.8585/ev.8585.pdf

Smetana, Judith G., & Turiel, Elliot (2006). Moral development during adolescence. In: Adams, Gerald R. & Berzonsky, Michael D. (eds.). Blackwell handbook of adolescence (pp. 247-268). John Wiley & Sons.

Taddeo, Maria Rosaria; & Floridi, Luciano (2016). The debate on the moral responsibilities of online service providers. In: Science and Engineering Ethics, 22, 1575-1603. https://doi.org/10.1007/s11948-015-9734-1

Tuana, Nancy (2007). Conceptualizing moral literacy. Journal of Educational Administration, 45 (4), pp. 364-378. https://doi.org/10.1108/09578230710762409

Turculeţ, Mircea (2014). Ethical issues concerning online social networks. In: Procedia-Social and Behavioral Sciences, 149, 967-972. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.08.317

Turilli, Matteo; Vaccaro, Aantonino; & Taddeo, Maria Rosaria (2010). The case of online trust. Knowledge, Technology & Policy, 23, 333-345. https://doi.org/10.1007/s12130-010-9117-5

Uzefovsky, Florina; Döring, Anna K.; & Knafo-Noam, Ariel (2016). Values in middle childhood: Social and genetic contributions. In: Social Development, 25, 482-502. https://doi-org.ezbusc.usc.gal/10.1111/sode.12155

Van Deursen, Alexander J. A. M.; Helsper, Ellen J.; & Eynon, Rebecca (2016). Development and validation of the Internet Skills Scale (ISS). In: Information, Communication and Society, 19(6), 804–23. https://doi.org/gg24p9

Vecchione, Michele; Schwartz, Shalom H.; Davidov, Eldad; Cieciuch, Jan; Alessandri, Guido, & Marsicano, Gilda (2020). Stability and change of basic personal values in early adolescence: A 2‐year longitudinal study. In: Journal of personality, 88(3), 447-463. https://doi.org/10.1111/jopy.12502

Waiguny, Martin; Nelson, Michelle; & Terlutter, Ralf (2014) The relationship of persuasion knowledge, identification of commercial intent and persuasion outcomes in advergames-the role of media context and presence. In: Journal of Consumer Policy, 37 (2), 257-277. https://doi.org/10.1007/s10603-013-9227-z

Zarouali, Brahim; De-Pauw, Pieter; Ponnet, Koen; Walrave, Michel; Poels, Karolien; Cauberghe, Verolien, & Hudders, Lisselot (2019). Considering children’s advertising literacy from a methodological point of view: Past practices and future recommendations. In: Journal of Current Issues & Research in Advertising, 40(2), 196-213. https://doi.org/10.1080/10641734.2018.1503109