Los conflictos en los destinos turísticos durante la pandemia de la COVID-19 desde la perspectiva de los movimientos sociales. El caso de Málaga Conflicts in tourist destinations during the COVID-19 pandemic from social movements perspective. The case study of Málaga
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Resum
Els espais urbans han experimentat un considerable creixement turístic en les últimes dècades, especialment després de la crisi econòmica de 2008, moment a partir del qual van començar a intensificar-se les veus crítiques. Els moviments socials de resistència denunciaven els efectes negatius del model turístic imperant. Ara, la crisi provocada per la Covid-19 ha contribuït a visibilitzar la fragilitat i conflictes presents en aquests destins. L’estudi pretén respondre a la pregunta de si la Covid-19 ha suposat un canvi en la percepció dels moviments socials sobre els conflictes en els espais turístics. S’utilitza per a això un enfocament qualitatiu aplicat a moviments socials de l’àmbit d’estudi de Màlaga. Els resultats de la revisió teòrica són coincidents amb l’observat en el cas d’estudi. Existeix una dicotomia quant a la percepció de com serà l’escenari post-Covid basada en dos elements. D’una banda, la continuïtat i fins i tot intensificació que estan experimentant les dinàmiques del model de creixement turístic-immobiliari presents en el context pre-pandèmia. Per un altre, les oportunitats per a transformar el sector turístic donada la fragilitat mostrada durant la crisi sanitària, així com per la progressiva conscienciació social sobre l’emergència climàtica.
Descàrregues
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Tots els continguts de la revista kult-ur se distribueixen sota una llicència d'ús i distribució Creative Commons Atribució-Compartir Igual 4.0 Internacional (CC BY-SA 4.0), excepte indicació contrària. Pot consultar ací la versió informativa i el text legal de la llicència. La indicació de la llicència d'ús i distribució CC BY-SA 4.0 ha de constar expresament d'aquesta manera quan siga necessari.
Referències
Acosta, A. (2021). El turismo en la senda del postdesarrollo. [Por ahora en la trampa del COVID-19]. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 108-114). Barcelona: Alba Sud.
Aledo, A., Ortiz, G., Aznar, P., Mañas, J. J., Jimeno, I., & Climent-Gil, E. (2021). Vulnerabilidad social y el modelo turístico-residencial español: escenarios frente a la crisis de la COVID-19. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 98-107). Barcelona: Alba Sud.
Alexandri, G., & Janoschka, M. (2020). ‘Post-pandemic’ transnational gentrifications: A critical outlook. Urban Studies, 57(15), 3202–3214. https://doi.org/10.1177/0042098020946453
Ayuntamiento de Málaga (2011). Plan General de Ordenación Urbana. Gerencia Municipal de Urbanismo. Recuperado de www.urbanismo.malaga.eu
Ayuntamiento de Málaga (2015). Estrategia Urbana Integrada Sostenible “Perchel Lagunillas” Servicio de Programas Europeos-OMAU Málaga 2015. http://static.omau-malaga.com/omau/subidas/archivos/3/1/7713/edusi-malaga-v2.pdf
Ayuntamiento De Málaga (2020). Plan de Reactivación. Ejes y Proyectos Estratégicos. https://www.malaga.eu/recursos/ayto/prensa/Plan-de-Reactivaci%C3%B3n-Ejes-y-Proyectos-Estrat%C3%A9gicos.pdf
Beard, L., Scarles, C., & Tribe, J. (2016). Mess and method: Using ANT in tourism research. Annals of Tourism Research, 60, 97–110. https://doi.org/10.1016/j.annals.2016.06.005
Blanco-Romero, A., Blázquez-Salom, M., Morell, M., & Fletcher, R. (2019). Not tourism-phobia but urban-philia: Understanding stakeholders’ perceptions of urban touristification. Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 83, 1–30. https://doi.org/10.21138/bage.2834
Boletín Oficial De La Provincia De Málaga (2020). Boletín Oficial de la Provincia de Málaga. Martes, 21 de enero de 2020. https://www.bopmalaga.es/cve.php?cve=20200121-00229-2020
Bugalski, Ł. (2020). The undisrupted growth of the airbnb phenomenon between 2014–2020. The touristification of european cities before the covid-19 outbreak. Sustainability (Switzerland), 12(23), 1–20. https://doi.org/10.3390/su12239841
Büscher, B., & Fletcher, R. (2017). Destructive creation: capital accumulation and the structural violence of tourism. Journal of Sustainable Tourism, 25(5), 651–667. https://doi.org/10.1080/09669582.2016.1159214
Cañada, E. & Murray, E. I. (2021). #TourismPostCOVID19 Turistificación confinada. Barcelona, España: Alba Sud. http://www.albasud.org/publ/docs/98.pdf
Capocchi, A., Vallone, C., Pierotti, M., & Amaduzzi, A. (2019). Overtourism: A literature review to assess implications and future perspectives. Sustainability (Switzerland), 11(12). https://doi.org/10.3390/su10023303
Cocola-Gant, A. (2021). Apartamentos turísticos, COVID-19 y capitalismo de plataformas. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 150-154). Barcelona, España: Alba Sud.
Comisión Europea (2020). Plan de recuperación para Europa. Recuperado de https://ec.europa.eu/info/strategy/recovery-plan-europe_es
De La Calle Vaquero, M. (2019). Turistificación de centros urbanos: clarificando el debate. Boletín de La Asociación de Geógrafos Españoles, 83, 1–40. https://doi.org/10.21138/bage.2829
Del Romero, L. (2018). Touristification, Sharing Economies and the New Geography or Urban Conflicts. Urban Science, 2, 104, 1-17. https://doi:10.3390/urbansci2040104
Diario Sur (2 de enero de 2020). «Málaga cierra el año 2019 con su mejor cifra turística desde que hay registros». Diario Sur. Recuperado de https://www.diariosur.es/turismo/malaga-cierra-2019-20200102170452-nt.html#:~:text=La%20ciudad%20de%20M%C3%A1laga%20ha,ocupaci%C3%B3n%20del%2079%20por%20ciento
Parlamento Europeo (5 de mayo de 2020). «COVID-19: el plan de recuperación de la UE debe priorizar el clima». Noticias Parlamento Europeo. Recuperado de https://www.europarl.europa.eu/news/es/headlines/society/20200429STO78172/covid-19-el-plan-de-recuperacion-de-la-ue-debe-priorizar-el-clima
Everingham, P., & Chassagne, N. (2020). Post COVID-19 ecological and social reset: moving away from capitalist growth models towards tourism as Buen Vivir. Tourism Geographies, 22(3), 555–566. https://doi.org/10.1080/14616688.2020.1762119
Fletcher, R., Murray, I., Blázquez, M., & Blanco, A. (2021). Turismo, decrecimiento y la crisis del COVID-19. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 259-263). Barcelona, España: Alba Sud.
Fletcher, R., Murray Mas, I., Blanco-Romero, A., & Blázquez-Salom, M. (2019). Tourism and degrowth: an emerging agenda for research and praxis. Journal of Sustainable Tourism, 27(12), 1745–1763. https://doi.org/10.1080/09669582.2019.1679822
García-Hernández, J. S., Armas-Díaz, A., & Del Carmen Díaz-Rodríguez, M. (2020). Home dispossession and touristification in Santa Cruz de Tenerife (Canary Islands-Spain): Tenant evictions in the neighborhood of El Toscal. Boletín de La Asociación de Geógrafos Españoles, 87. https://doi.org/10.21138/BAGE.2982
Gössling, S., Scott, D., & Hall, C. M. (2020). Pandemics, tourism and global change: a rapid assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 1–20. https://doi.org/10.1080/09669582.2020.1758708
Hall, C. M., Scott, D., & Gössling, S. (2020). Pandemics, transformations and tourism: be careful what you wish for. Tourism Geographies, 22(3), 577–598. https://doi.org/10.1080/14616688.2020.1759131
Harvey, D. (2013). Ciudades rebeldes. Del derecho a la ciudad a la revolución urbana. Madrid, España: Akal.
Hiernaux, D., & González, C. I. (2014). Turismo y gentrificación: pistas teóricas sobre una articulación. Revista de Geografía Norte Grande, 58, 55–70. http://dx.doi.org/10.4067/S0718-34022014000200004
Higgins-Desbiolles, F. (2020). Socialising tourism for social and ecological justice after COVID-19. Tourism Geographies, 22(3), 610-623. https://doi.org/10.1080/14616688.2020.1757748
Hosteltur (3 DE FEBRERO DE 2021). «España recibió 19 M de turistas en 2020, la mayor caída de su historia». Hosteltur. Recuperado de https://www.hosteltur.com/142043_espana-recibio-19-m-de-turistas-en-2020-el-peor-dato-de-su-historia.html
Huete, R., Mantecón, A., & Mazón, T. (2008). De qué hablamos cuando hablamos de turismo residencial. Cuadernos de Turismo, 22, 101–121. https://revistas.um.es/turismo/article/view/48091/46071
Instituto Nacional de Estadística (2019-2020). Encuesta de ocupación hotelera. Recuperado de www.ine.es
Ioannides, D., & Gyimóthy, S. (2020). The COVID-19 crisis as an opportunity for escaping the unsustainable global tourism path. Tourism Geographies, 22(3), 624–632. https://doi.org/10.1080/14616688.2020.1763445
Ioannides, D., Röslmaier, M., & Van Der Zee, E. (2019). Airbnb as an instigator of ‘tourism bubble’ expansion in Utrecht’s Lombok neighbourhood. Tourism Geographies, 21(5), 822–840. https://doi.org/10.1080/14616688.2018.1454505
Jackson, T. (2009). Prosperity without Growth. Economics for a Finite Planet. Earthscan, Londres: Sterling, VA.
Jiménez, F. (20 de agosto de 2020). «Urbanismo abre el plazo de alegaciones para el desarrollo de los terrenos de Repsol». Diario Sur. Recuperado de https://www.diariosur.es/malaga-capital/urbanismo-abre-plazo-20200819171745-nt.html
Jover, J., & Díaz-Parra, I. (2020). Gentrification, transnational gentrification and touristification in Seville, Spain. Urban Studies, 57(15), 3044–3059. https://doi.org/10.1177/0042098019857585
Klein, N. (2010). La doctrina del shock. El auge del capitalismo del desastre. Barcelona: Paidós.
La Opinión de Málaga (30 de diciembre de 2019). «La Costa del Sol supera 13 millones de visitantes en 2019». La Opinión de Málaga. Recuperado de https://www.laopiniondemalaga.es/malaga/2019/12/30/costa-sol-supera-13-millones-27666869.html
Lefebvre, H. (2017). El derecho a la ciudad. Madrid, España: Capitán Swing Libros. [1968]
Lefebvre, H. (2013). La producción del espacio. Madrid, España: Capitán Swing Libros. [1974]
Logan, J. R., & Molotch, H. L. (1987). Urban Fortunes: The Political Economy of Place. Los Ángeles: University of California Press.
López Padilla, M. D. (2020). Procesos actuales de turistificación en la ciudad de Málaga. Boletín de la Real Sociedad Geográfica, CLV, 107-140. https://www.boletinrsg.com/index.php/boletinrsg/article/view/104
Mansilla, J. (2021). El futuro de las ciudades turísticas tras la pandemia. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 159-163). Barcelona: Alba Sud.
Marín-Cots, P., Guevara-Plaza, A., & Navarro-Jurado, E. (2017). Renovación urbana y masificación turística en la ciudad antigua: pérdida de población y conflictos sociales. Ciudad y Territorio Estudios Territoriales 193, 49(1), 453–468. https://recyt.fecyt.es/index.php/CyTET/article/view/76572
Martínez, P. (23 de marzo de 2021). «El alcalde de Málaga defiende la llegada de turistas pese a las restricciones a la movilidad en la provincia». Diario Sur. Recuperado de https://www.diariosur.es/turismo/alcalde-malaga-defiende-llegada-turistas-restricciones-coronavirus-20210323182232-nt.html
Milano, C. (2018). Overtourism, Social Unrest and Tourismphobia. A controversial debate. PASOS. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 18(3), 551–564. http://www.pasosonline.org/Publicados/16318/PS318_01.pdf
Ministerio de Sanidad (2021). Actualización nº 351. Enfermedad por el coronavirus (COVID-19). 12.04.2021. https://www.mscbs.gob.es/profesionales/saludPublica/ccayes/alertasActual/nCov/documentos/Actualizacion_223_COVID-19.pdf
Mundo, El (18 de abril de 2017). «Málaga presenta su marca como capital de museos». El Mundo. Recuperado de https://www.elmundo.es/andalucia/2017/04/18/58f63b1446163fbe378b4575.html
Murray, I., & Cañada, E. (2021). Turistificación confinada. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 14-80). Barcelona: Alba Sud.
Navarro-Jurado, E., Romero-Padilla, Y., Romero-Martínez, J. M., Serrano-Muñoz, E., Habegger, S., & Mora-Esteban, R. (2019). Growth machines and social movements in mature tourist destinations Costa del Sol-Málaga. Journal of Sustainable Tourism, 27(12), 1786–1803. https://doi.org/10.1080/09669582.2019.1677676
Nofre, J., Giordano, E., Eldridge, A., Martins, J. C., & Sequera, J. (2018). Tourism, nightlife and planning: challenges and opportunities for community liveability in La Barceloneta. Tourism Geographies, 20(3), 377–396. https://doi.org/10.1080/14616688.2017.1375972
Oklevik, O., Gössling, S., Hall, C. M., Steen Jacobsen, J. K., Grøtte, I. P., & Mccabe, S. (2019). Overtourism, optimisation, and destination performance indicators: a case study of activities in Fjord Norway. Journal of Sustainable Tourism, 27(12), 1804–1824. https://doi.org/10.1080/09669582.2018.1533020
Observatorio de Medio Ambiente Urbano (2020). Aproximación al turismo en málaga [proyecto Alter Eco de turismo sostenible]. http://static.omau-malaga.com/omau/subidas/archivos/1/2/8421/aproximacion-al-turismo-en-malaga-%28alter-eco%29_v5.pdf
Organización de las Naciones Unidas. (2020). Informe de políticas: La COVID-19 y la transformación del turismo. ONU-UNWTO, 30. https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/policy_brief_covid-19_and_transforming_tourism_spanish.pdf
Perkumienė, D., & Pranskūnienė, R. (2019). Overtourism: Between the Right to Travel and Residents’ Rights. Sustainability, 11(7), 2138. https://doi.org/10.3390/su11072138
Prideaux, B., Thompson, M., & Pabel, A. (2020). Lessons from COVID-19 can prepare global tourism for the economic transformation needed to combat climate change. Tourism Geographies, 22(3), 667–678. https://doi.org/10.1080/14616688.2020.1762117
Ramis, M. (2021). Y después de todo esto, ¿qué? In E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 264-272). Barcelona: Alba Sud.
Romero-Padilla, Y., Cerezo-Medina, A., Navarro-Jurado, E., Romero-Martínez, J. M., & Guevara-Plaza, A. (2019). Conflicts in the tourist city from the perspective of local social movements. Boletín de La Asociación de Geógrafos Españoles, 83, 1–35. https://doi.org/10.21138/bage.2837
Romero-Padilla, Y., Romero-Martínez, J. M., & Navarro-Jurado, E. (2020). Reflexiones desde el post-crecimiento: ideas, estrategias y tácticas para el turismo post-covid-19. En L. M. Rondón García, L. Troitiño Torralba, & C. Mulet Forteza (Eds.), Turismo Post COVID-19. El turismo después de la pandemia global. Análisis, perspectivas y vías de recuperación (pp. 57-76). Ediciones Universidad Salamanca. https://doi.org/https://doi.org/10.14201/0AQ0296
Russo, A. P., & Scarnato, A. (2018). “Barcelona in common”: A new urban regime for the 21st-century tourist city? Journal of Urban Affairs, 40(4), 455–474. https://doi.org/10.1080/07352166.2017.1373023
Sánchez, N. (8 de mayo de 2020). «Un pueblo en el centro de Málaga». El País. Recuperado de https://elpais.com/espana/2020-05-07/un-pueblo-en-el-centro-de-malaga.html
Sánchez, N. (5 de febrero de 2021). «El vértigo de Málaga a su rascacielos». El País. Recuperado de https://elpais.com/economia/2021-02-04/el-vertigo-de-malaga-a-su-rascacielos.html
Soja, E. W. (2008). Postmetrópolis. Estudios críticos sobre ciudades y regiones. Madrid: Traficante de Sueños. https://www.traficantes.net/sites/default/files/pdfs/Postmetr%C3%B3polis-TdS.pdf
Trancoso González, A. (2018). Venice: The problem of overtourism and the impact of cruises. Investigaciones Regionales, 42, 35–51. https://investigacionesregionales.org/wp-content/uploads/sites/3/2019/01/03-TRANCOSO.pdf
Transforming Tourism Initiative (2020). Open Letter: COVID 19 – now is the time to transform tourism. http://www.transforming-tourism.org/fileadmin/baukaesten/sdg/downloads/Working_Programme/Open_Letter/Transforming_Tourism_Letter_to_UNWTO_01.pdf
Turismo y Planificación Costa del Sol (2021). Balance del año turístico 2020. Recuperado de www.costadelsolmalaga.org
United Nations World Tourism Organization (28 de enero de 2021). «2020: El peor año de la historia del turismo, con mil millones menos de llegadas internacionales». UNWTO. Recuperado de https://www.unwto.org/es/taxonomy/term/347
United Nations Word Tourism Organization (2018). “Overtourism”? - Understanding and Managing Urban Tourism Growth beyond Perceptions. https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/9789284420070
Valdivielso, J., & Adrover, J. (2021). Turismocracia: la vulnerabilidad organizada. En E. Cañada & I. Murray (Eds.), #Tourismpostcovid19 Turistificación confinada (pp. 164-172). Barcelona: Alba Sud.
Vázquez, A. (14 de enero de 2021). «Más de 300 personalidades firman un manifiesto contra el rascacielos del Puerto». La Opinión de Málaga. Recuperado de https://www.laopiniondemalaga.es/malaga/2021/01/14/300-personalidades-firman-manifiesto-rascacielos-29297567.html